Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης: Μια αναγκαία πολιτειακή μετάβαση
Στα τέλη του 18ου αιώνα, ο πρώτος Πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Τζορτζ Ουάσινγκτον, δήλωσε ότι «Μια μέρα, κατά το μοντέλο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης θα δημιουργηθούν». Μερικές δεκαετίες αργότερα και συγκεκριμένα, το 1849, ένας εκ των βασικών εκπροσώπων του γαλλικού ρομαντισμού, ο Βίκτωρ Ουγκώ, δήλωσε πως «Θα έλθει μια μέρα που όλα τα έθνη αυτής της ηπείρου, χωρίς να χάσουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους ή την ένδοξη ατομικότητά τους, θα συνενωθούν σε μια ανώτερη οντότητα και θα συναποτελέσουν την ευρωπαϊκή αδελφότητα. Θα έλθει μια μέρα που δεν θα υπάρχουν πια άλλα πεδία μαχών εκτός από τα πεδία των ιδεών. Θα έλθει μια μέρα που οι σφαίρες και οι βόμβες θα αντικατασταθούν από τις ψήφους. Θα έλθει μια μέρα όπου θα δούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης πρόσωπο με πρόσωπο, να απλώνουν το χέρι τους η μια προς την άλλη κατά πλάτος της θάλασσας». Ακόμη πιο μετά, τον Μάιο του 1930, ο Υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, ο Αριστίντ Μπριάν, υπέβαλε επισήμως την πρώτη ολοκληρωμένη πολιτική πρόταση υπέρ της ευρωπαϊκής ενοποίησης, το γνωστό και ως «Σχέδιο Μπριάν».
Οι απόψεις αυτές, μεταξύ πολλών άλλων φυσικά, παρά το γεγονός ότι διατυπώθηκαν από εντελώς διαφορετικούς ανθρώπους, για διαφορετικούς λόγους και κατά τη διάρκεια διαφορετικών χρονικών περιόδων, ομοιάζουν σε εξαιρετικό βαθμό ως προς το περιεχόμενό τους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι με τις απόψεις που εξέφραζαν υπογράμμιζαν, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, ότι η στενή συνεργασία των λαών της Ευρώπης θα μπορέσει να λύσει τα περισσότερα από τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν έως τότε. Με άλλα λόγια, αναγνώριζαν τη σπουδαιότητα αλλά και την αναγκαιότητα της ευρωπαϊκής ενοποίησης για τη διασφάλιση της ειρήνης και της δημοκρατίας στην Ευρώπη.
Σήμερα, γνωρίζοντας και κατανοώντας σε βάθος την ένδοξη ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουμε την ηθική υποχρέωση απέναντι στις μελλοντικές γενιές των Ευρωπαίων να κάνουμε το επόμενο βήμα προς την κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης, που δεν είναι άλλο από την περαιτέρω ενοποίηση των λαών της Ευρώπης και εν τέλει, τη συγκρότηση ενός ομοσπονδιακού κράτους. Πρόκειται για ένα όραμα που, παρά τις αντιξοότητες, πρέπει να υλοποιηθεί για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα συνολικά του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
Γιατί κρίνεται αναγκαία η συγκρότηση ενός ευρωπαϊκού
ομοσπονδιακού κράτους;
Η διεθνής
χρηματοπιστωτική κρίση του 2007 που έπληξε και συνεχίζει να πλήττει πολλά κράτη
της Ευρώπης, εκ των οποίων είναι και η Ελλάδα, το προσφυγικό ζήτημα και οι
σχετικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, η άνοδος της
ακροδεξιάς, η κλιματική αλλαγή, η πανδημία του κορωνοϊού, η ραγδαία αύξηση του
πληθωρισμού, ακόμα και του στασιμοπληθωρισμού σε χώρες όπως η Ελλάδα, η εισβολή
της Ρωσίας στην Ουκρανία αλλά και η ενεργειακή κρίση καθιστούν τη συγκρότηση
ενός ευρωπαϊκού ομοσπονδιακού κράτους μια ανάγκη επιτακτική για τη σωτηρία των
Ευρωπαίων τόσο του σήμερα, όσο και του αύριο. Για να επιλυθούν ουσιαστικά όλα
αυτά τα προβλήματα επιβάλλεται η περαιτέρω εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ των
λαών της Ευρώπης που εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να οδηγήσει πουθενά αλλού παρά
στη συγκρότηση μιας νέας κρατικής οντότητας που θα διαδεχθεί το σημερινό
ιδιόμορφο καθεστώς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Πώς ορίζεται το ομοσπονδιακό κράτος;
Γενικά, το ομοσπονδιακό κράτος αποτελείται από πλείονα ομόσπονδα κράτη που έχουν ενωθεί σ’ αυτό. Έχει δική του εξουσία, η οποία είναι διαφορετική και υπέρτερη από την εξουσία των ομόσπονδων κρατών. Έχει τα δικά του όργανα (νομοθετικά, εκτελεστικά και δικαστικά) που είναι επίσης διαφορετικά από τα αντίστοιχα όργανα των ομόσπονδων κρατών. Η κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των οργάνων του ομοσπονδιακού κράτους και των οργάνων των ομόσπονδων κρατών γίνεται από το ομοσπονδιακό κράτος. Η επικράτεια του ομοσπονδιακού κράτους ταυτίζεται με τις επικράτειες των ομόσπονδων κρατών. Στο ομοσπονδιακό κράτος υφίστανται δύο έννομες τάξεις, η του ομοσπονδιακού και η των ομόσπονδων κρατών. Εντούτοις, «κυρίαρχο» είναι μόνο το ομοσπονδιακό κράτος.
Παραδείγματα σύγχρονων ομοσπονδιακών κρατών είναι οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Ελβετία, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Ρωσία, ο Καναδάς, το Μεξικό, η Βραζιλία, η Ινδία, το Πακιστάν κ.α..
Τί εμποδίζει την πραγματοποίηση αυτής της ιδέας;
Πέραν των γνωστών σε όλους μας «Ευρωσκεπτικιστών», των οποίων οι θέσεις δεν θα αναλυθούν σε αυτό το άρθρο, καθότι προέρχονται από μια εντελώς διαφορετική ιδεολογική βάση που είναι θεμελιωδώς αντίθετη σε κάθε ουσιαστική προσπάθεια ευρωπαϊκής εμβάθυνσης και διεύρυνσης, εκ των βασικών «εχθρών» αυτού του εγχειρήματος είναι και όλοι εκείνοι που φοβούνται πως θα εκχωρηθεί η εθνική κυριαρχία των κρατών τους ακόμη περισσότερο σε σχέση με αυτό που ισχύει σήμερα.
Εντούτοις, αυτό που αγνοούν οι υποστηρικτές αυτής της άποψης είναι πως οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήδη απολαμβάνουν εδώ και πολλές δεκαετίες τα οφέλη ενός οικοδομήματος με δικαιϊκή ισχύ ανώτερη των εθνικών συνταγμάτων. Λόγου χάρη, εδώ και πολλά χρόνια και ειδικά με την έναρξη της ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, το 2009, η ΕΕ διαθέτει ενιαίο νομικό πρόσωπο, που της επιτρέπει να υπογράφει διεθνείς συνθήκες για λογαριασμό όλων των κρατών-μελών της. Επίσης, διαθέτει ανώτατο πολιτικό όργανο (το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο), νομοθετικά όργανα (το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ), εκτελεστικό όργανο (την Επιτροπή) και δικαστικά όργανα (το Δικαστήριο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο). Και φυσικά, εδώ και δεκαετίες, οι Ευρωπαίοι πολίτες διαπιστώνουν διαρκώς τα αναρίθμητα οφέλη της ενιαίας εσωτερικής αγοράς και του ενιαίου νομίσματος που έχει θεσμοθετήσει η ΕΕ.
Όλα αυτά, και πολλά ακόμη βεβαίως, αποδεικνύουν επί της ουσίας ότι ήδη βρισκόμαστε πολύ κοντά στη συγκρότηση ενός ομοσπονδιακού κράτους. Ίσως πιο κοντά απ’ ότι νομίζουν όσοι αντιτίθενται στην ιδέα αυτή.
Ενδεικτικά, ποια θα είναι τα οφέλη;
Η έκταση των 4.233.262 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ο πληθυσμός των 450.000.000 ανθρώπων, το ΑΕΠ (ονομαστικό) των σχεδόν 15 τρισ. ευρώ αλλά και το πανίσχυρο νόμισμά της, το ευρώ, καθιστούν την Ευρωπαϊκή Ένωση, εδώ και πολλά χρόνια, μια παγκόσμια υπερδύναμη. Το πρόβλημα είναι πως, παρά το γεγονός ότι η ΕΕ πράγματι διαθέτει τα χαρακτηριστικά μιας παγκόσμιας υπερδύναμης, εντούτοις, δεν συμπεριφέρεται ως τέτοια. Για παράδειγμα, στην πρόσφατη και πολυεπίπεδα επιζήμια ρωσο-ουκρανική διένεξη παρατηρείται πως η ΕΕ εφαρμόζει την πολιτική των συμμάχων τους, των ΗΠΑ και αδυνατεί να αναλάβει συντονισμένες πρωτοβουλίες για ένα ζήτημα που για γεωπολιτικούς λόγους αφορά πρωτίστως την ίδια και δευτερευόντως τις ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το ζήτημα της ειρήνης και της σταθερότητας στην Ευρώπη υπήρξε, ως επί των πλείστων, ένα ζήτημα που βρισκόταν υπό τη διαχείριση των ΗΠΑ, διότι εκείνη την χρονική περίοδο η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διέθετε ούτε την κατάλληλη δομή αλλά ούτε και την ισχύ για το πράξει η ίδια για τον εαυτό της. Εντούτοις, εδώ και τουλάχιστον δύο δεκαετίες, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει την ισχύ για να ελέγξει το σύνολο των εξελίξεων στην ευρωπαϊκή ήπειρο, δυστυχώς, η πολιτειακή της δομή δεν της το επιτρέπει και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο πρέπει να αλλάξει ή ορθότερα, να εξελιχθεί.
Ας εξηγήσουμε γιατί αυτή η άποψη είναι ορθή με ένα επίκαιρο παράδειγμα. Χρησιμοποιώντας υποθετικές ονομασίες, ένα Ευρωπαϊκό Υπουργείο Εξωτερικών σε συνεργασία με ένα Ευρωπαϊκό Υπουργείο Εθνικής Άμυνας θα αντιμετώπιζαν τον σημερινό μας εχθρό, τη Ρωσία, επί τη βάση των εθνικών μας συμφερόντων. Ο σχεδιασμός και η εφαρμογή μιας συγκεκριμένης πολιτικής απέναντι στη Ρωσία θα μπορούσε να αποφασιστεί ασύγκριτα πιο γρήγορα και με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με το βραδυκίνητο σύστημα λήψεως αποφάσεων που ισχύει σήμερα. Ταυτοχρόνως, θα πάψουν να υπάρχουν γερμανικά, ιταλικά, γαλλικά, ισπανικά κ.ο.κ. συμφέροντα, που σε ορισμένες περιπτώσεις είναι και αντικρουόμενα, και θα υφίσταται εφεξής ένα και μόνο συμφέρον: το ευρωπαϊκό, δηλαδή το εθνικό.
Ένα ευρωπαϊκό ομοσπονδιακό κράτος θα μπορούσε να επιλύσει ακόμα και τα μεγαλύτερα ελληνικά εθνικά ζητήματα. Ας φανταστούμε, φερειπείν, πόσο διαφορετικές θα ήταν οι σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα, αν η δεύτερη ήταν ομόσπονδο κράτος των «ΗΠΕ» και όχι «απλώς» κράτος-μέλος της ΕΕ με τη σημερινή της μορφή.
Συμπέρασμα
Ύστερα από τα αναρίθμητα δεινά που έχουν υποστεί οι λαοί της Ευρώπης ανά τους αιώνες έχουμε την ηθική υποχρέωση, όχι μόνο απέναντι στους προγόνους μας, αλλά και απέναντι στους νέους του τόπου μας, της Ευρώπης, να κάνουμε το καλύτερο δυνατό για να τους τιμήσουμε. Τους μεν πρώτους για την κληρονομία που μας άφησαν και τους δε δεύτερους για τους αγώνες που είμαι σίγουρος πως θα δώσουν για την προάσπιση των σπουδαίων μας κεκτημένων. Έτσι, λοιπόν, πιστεύω ότι όσες διαφορές κι αν υπάρχουν μεταξύ των λαών της Ευρώπης, όχι απλά δεν είναι αγεφύρωτες αλλά αντιθέτως, δεν χρειάζεται καν να γεφυρωθούν διότι αυτές είναι που μας καθιστούν, όλους μαζί, πιο ισχυρούς απέναντι στις κοινές μας προκλήσεις.
Η συγκρότηση ενός ευρωπαϊκού ομοσπονδιακού κράτους που θα είναι μεγάλο ως προς την έκταση και τον πληθυσμό του, κυρίαρχο, θεσμικά ισχυρό, πολυπολιτισμικό και φυσικά, δημοκρατικό θα αποτελέσει την υλοποίηση του σπουδαιότερου οράματος που έχει υπάρξει ποτέ στην ιστορία της Ευρώπης.